ACTH là một hormone được tiết ra bởi thùy trước tuyến yên, có nhiệm vụ kích thích vỏ thượng thận bài tiết glucocorticoid, đặc biệt là cortisol. Ý nghĩa quan trọng nhất của chỉ số xét nghiệm ACTH là giúp đánh giá các bệnh liên quan đến tuyến yên và vùng thượng thận.
Xét nghiệm ACTH là gì?
Định nghĩa hormone ACTH
Hormone vỏ thượng thận ACTH (adrenocorticotropic hormone) hay còn gọi là corticotropin, là một chuỗi polipeptide gồm nhiều acid amin, được tiết ra từ thùy trước tuyến yên dưới tác động của hormone CRH. ACTH có vai trò kích thích vùng thượng thận sản sinh glucocorticoid đặc biệt cortisol; đồng thời nồng độ cao của các glucocorticoid trong máu ức chế sự bài tiết CRH; ACTH qua cơ chế phản hồi ngược; ức chế tuyến yên giảm tiết ACTH khi nồng độ hormone cortisol trong máu tăng đến giá trị nhất định. Hormone ACTH được tiết ra nhiều nhất từ 6h – 8h sáng và ít nhất vào khoảng 18h – 23h đêm.
Chỉ định xét nghiệm ACTH
Xét nghiệm ACTH giúp chẩn đoán phân biệt hội chứng Cushing có nguồn gốc ở vùng dưới đồi dẫn đến bài tiết quá mức ACTH, hay có nguồn gốc ở tuyến thượng thận hay hội chứng ACTH lạc chỗ (ACTH không được sản xuất bởi tuyến yên, thường liên quan đến ung thư biểu mô tế bào nhỏ ở phổi) , đồng thời theo dõi hiệu quả của quá trình điều trị bệnh để có hướng thay đổi phù hợp.
Ngoài ra, xét nghiệm ACTH còn dùng để khẳng định suy thượng thận có nguồn gốc cao hay thấp, cũng như thăm dò chẩn đoán toàn bộ hệ thống enzym thượng thận cũng như u tuyến yên tăng sản xuất ACTH độc lập (như hội chứng Nelson), hoặc suy tuyến yên gây thiếu hụt ACTH. Trong một số trường hợp hiếm, ACTH lạc chỗ có thể do u tuyến ức; u tuyến tụy; hay ung thư hạch phế quản. Các loại u này thường bài tiết tiền chất của ACTH (POMC và pro‐ACTH).
Do nồng độ ACTH thay đổi theo nhịp hàng ngày, nồng độ cao buổi sáng và thấp buổi tối. Vì thế, giống như cortisol, biết thời gian lấy mẫu huyết tương rất quan trọng cho việc biện luận kết quả.
Đối tượng nên làm xét nghiệm ACTH là người bị rối loạn hormone cortisol, biểu hiện bởi những triệu chứng sau:
- Tăng cortisol: mặt tròn và bệnh béo kiểu béo thân; da nhiều mụn, bong tróc, sần sùi; tóc, lông phát triển rậm rạp, dễ bị bầm tím và cánh tay và chân gầy yếu, tăng huyết áp; thay đổi nồng độ glucose trong máu và chỉ số natri, kali…
- Thiếu hụt cortisol (trái ngược với biểu hiện tăng cortisol): Cơ thể mệt mỏi, kém tập trung; rụng lông tóc; da sạm, nứt nẻ; chán ăn; giảm huyết áp…
Quy trình xét nghiệm ACTH
Xét nghiệm ACTH được tiến hành trên mẫu huyết tương. Bệnh phẩm thường được lấy vào buổi sáng, có thể lấy thêm một mẫu máu thứ hai vào buổi tối nếu lâm sàng gợi ý tình trạng tăng tiết ACTH. Sau đó mẫu máu được bảo quản trong ống plastic tráng chất chống đông EDTA được bảo quản lạnh trước đó 4-6 giờ và chuyển tới phòng xét nghiệm càng nhanh càng tốt.
Việc tiến hành xét nghiệm ACTH cũng khá đơn giản, có thể được chỉ định đơn lẻ hoặc kết hợp với khám lâm sàng và một số xét nghiệm khác (thường là định lượng nồng độ hormone cortisol). Bệnh nhân nên ăn một chế độ ít carbohydrate trong vòng 48h trước khi lấy máu xét nghiệm; nhịn ăn và hạn chế hoạt động thể lực trước 10h – 12h.
Bảng giá xét nghiệm tại đây
Ý nghĩa chỉ số xét nghiệm ACTH
Chỉ số ACTH trong máu bình thường
Một người khỏe mạnh bình thường sẽ có chỉ số ACTH trong máu dao động ở mức độ an toàn từ 6.0 – 76.0 pg/ml. Lúc này cơ thể không bị ảnh hưởng bởi những bệnh lý nhất định.
Một số nguyên nhân thường gặp khiến nồng độ ACTH trong máu tăng là:
- Do stress;
- Bệnh Addison;
- Suy thượng thận tiên phát;
- Tiết ACTH lạc chỗ;
- U biểu mô tuyến yên;
Chỉ số ACTH trong máu giảm
Những nguyên nhân phổ biến làm giảm nồng độ ACTH trong máu bao gồm:
- Hội chứng Cushing;
- Suy tuyến yên;
- Cường chức năng vỏ thượng thận tiên phát do khối u lành tính hoặc ác tính;
- Giảm chức năng thượng thận thứ phát.
Lưu ý, kết quả xét nghiệm nồng độ ACTH có thể bị thay đổi do một số yếu tố như:
- Tình trạng gắng sức;
- Giấc ngủ;
- Bị stress;
- Chất đồng vị phóng xạ;
- Một số loại thuốc làm giảm nồng độ ACTH.
Xét nghiệm ACTH an toàn uy tín ở đâu?
Phòng khám Medic-Sài gòn tự hào là đơn vị y tế được nhiều khách hàng tin tưởng và lựa chọn để thực hiện xét nghiệm ACTH. Cùng đội ngũ nhân viên xét nghệm có nhiều năm kinh nghiệm, chúng tôi cam kết mang lại dịch vụ khám chữa bệnh tốt nhất cho khách hàng.Nếu còn vấn đề thắc mắc hãy liên hệ với Medic-sài gòn qua hotline 0914.496.516 để được tư vấn và giải đáp cụ thể.
