Thành phần của máu bao gồm những gì?
Huyết tương (plasma), phần chất lỏng của máu, chiếm khoảng 60% khối lượng của máu. Huyết tương chủ yếu được làm từ nước nhưng chứa nhiều protein khác nhau và các hóa chất khác như nội tiết tố, kháng thể, enzyme, đường, chất béo, muối, vv…
Các tế bào máu (blood cells), có thể được nhìn thấy dưới kính hiển vi, chiếm khoảng 40% khối lượng của máu. Các tế bào máu được sản xuất trong tủy xương từ các tế bào ‘gốc’ tạo máu. Các tế bào máu được chia thành ba loại chính:
- Các tế bào hồng cầu (Red cells / erythrocytes). Những tế bào này làm cho máu có màu đỏ. Một giọt máu chứa khoảng năm triệu hồng cầu. Cần một số lượng hồng cầu liên tục được tạo mới để thay thế các tế bào cũ bị phá vỡ. Và hàng triệu hồng cầu được phóng thích từ tủy xương vào máu mỗi ngày. Các hồng cầu chứa một chất hóa học gọi là huyết sắc tố (hemoglobin). Huyết sắc tố thu hút và kết hợp với oxy. Điều này cho phép hồng cầu vận chuyển oxy từ phổi đến tất cả các phần của cơ thể.
- Các tế bào bạch cầu (White cells / leukocytes). Có nhiều loại khác nhau như bạch cầu trung tính (đa nhân), các tế bào lympho, bạch cầu ái toan (eosinophils), bạch cầu đơn nhân, bạch cầu ái kiềm (basophils). Chúng là một phần của hệ thống miễn dịch và tham gia chủ yếu chống lại nhiễm trùng.
- Tiểu cầu (Platelets). Tiểu cầu rất nhỏ và giúp máu tạo thành cục máu đông nếu chúng ta có vết thương.
Để liên tục sản xuất các tế bào máu, hemoglobin và các thành phần của huyết tương, bạn cần có tủy xương khỏe mạnh và cung cấp đủ chất dinh dưỡng từ thực phẩm bao gồm sắt và một số vitamin.
Khi có chảy máu từ cơ thể của bạn (hoặc một mẫu máu được đưa vào một ống thủy tinh) các tế bào và các protein huyết tương kết lại với nhau để tạo thành một cục máu đông. Dịch trong suốt còn lại được gọi là huyết thanh (serum).
Nhóm máu là gì?
Các tế bào hồng cầu có một số protein đặc hiệu trên bề mặt được gọi là các kháng nguyên. Huyết tương của bạn có chứa kháng thể sẽ tấn công một số kháng nguyên nếu chúng xuất hiện. Có nhiều loại kháng nguyên đặc hiệu khác nhau trên bề mặt tế bào hồng cầu, loại ABO và loại Rhesus là quan trọng nhất.
Phân loại theo hệ thống ABO ( ABO types)
Đây là các loại nhóm máu đầu tiên được phát hiện.
- Nếu bạn có các kháng nguyên loại A (type A antigens) trên bề mặt của tế bào hồng cầu, bạn cũng có các kháng thể kháng B (anti-B antibodies) trong huyết tương.
- Nếu bạn có các kháng nguyên loại B (type B antigens) trên bề mặt của tế bào hồng cầu, bạn cũng có các kháng thể kháng A (anti-A antibodies) trong huyết tương.
- Nếu bạn có hai kháng nguyên loại A và B trên bề mặt của tế bào hồng cầu, bạn không có kháng thể kháng A hoặc kháng thể kháng B trong huyết tương.
- Nếu bạn không có kháng nguyên loại A hoặc kháng nguyên loại B trên bề mặt của tế bào hồng cầu, bạn có kháng thể kháng A và kháng thể kháng B trong huyết tương.
Phân loại theo hệ thống Rhesus (Rhesus types)
Hầu hết mọi người có Rhesus dương (Rhesus positive), có nghĩa là có kháng nguyên Rhesus (còn gọi là yếu tố Rhesus) trên bề mặt của tế bào hồng cầu. Nhưng có khoảng 3 trong 20 người không có kháng thể Rhesus và được gọi là Rhesus âm (Rhesus negative).
Tên nhóm máu
Nhóm máu của bạn phụ thuộc vào kháng nguyên trên bề mặt của các tế bào hồng cầu. Kháng nguyên này được quy định bởi gen di truyền (gene) mà bạn nhận được từ cha và mẹ của bạn. Vì điều này, xét nghiệm nhóm máu đôi khi được sử dụng để giúp giải quyết tranh cãi về ai là cha của một đứa trẻ. Tên các nhóm máu được nói đến là:
- A + nếu bạn có kháng nguyên A và kháng nguyên Rhesus.
- A- nếu bạn có kháng nguyên A nhưng không có kháng nguyên Rhesus.
- B + nếu bạn có kháng nguyên B và kháng nguyên Rhesus.
- B- nếu bạn có kháng nguyên B nhưng không có kháng nguyên Rhesus.
- AB + nếu bạn có kháng nguyên A, B và kháng nguyên Rhesus.
- AB- nếu bạn có kháng nguyên A và B nhưng không có kháng nguyên Rhesus.
- O + nếu bạn không có kháng nguyên A hoặc B nhưng bạn có kháng nguyên Rhesus.
- O- nếu bạn không có kháng nguyên A, B hoặc kháng nguyên Rhesus.
Nhóm máu khác
Có rất nhiều các loại kháng nguyên trên bề mặt của các tế bào hồng cầu. Tuy nhiên, hầu như chúng được phân loại nhỏ và không quan trọng như phân loại theo hệ thống ABO và Rhesus.
Xét nghiệm nhóm máu được thực hiện như thế nào?
Về cơ bản, mẫu máu của bạn sẽ được trộn chung với nhiều mẫu huyết thanh đã được biết trước là có nhiều kháng thể khác nhau. Ví dụ, nếu huyết thanh có chứa kháng thể kháng A làm các tế bào hồng cầu trong máu của bạn ngưng kết lại với nhau, điều này có nghĩa là bạn có kháng nguyên A trên bề mặt các hồng cầu, tức là bạn có nhóm máu A. Hoặc, nếu kháng thể kháng Rhesus trong huyết tương làm cho các tế bào hồng cầu của bạn ngưng kết lại với nhau, thì trên bề mặt các tế bào hồng cầu của bạn có kháng nguyên Rhesus. Bằng cách làm một loạt các xét nghiệm, kỹ thuật viên có thể xác định các kháng nguyên trên bề mặt các tế bào hồng cầu, nghĩa là có thể xác định nhóm máu của bạn.
Xét nghiệm nhóm máu thường quy nhằm xác định nhóm máu của bạn theo hệ thống ABO và Rhesus. Xét nghiệm kháng nguyên khác trên bề mặt hồng cầu được thực hiện trong một số tình huống khác.
Truyền máu và phản ứng chéo (Blood transfusions and cross-matching)
Nếu bạn phải truyền máu, điều quan trọng sống còn là máu bạn nhận được phải phù hợp (tương thích) với riêng bạn. Ví dụ, nếu bạn thuộc nhóm máu B + nhận máu từ một người thuộc nhóm máu A + , các kháng thể kháng A trong huyết tương của bạn sẽ tấn công các tế bào hồng cầu của máu bạn nhận được. Điều này làm cho các tế bào hồng cầu của máu bạn nhận được ngưng kết lại với nhau. Điều này có thể gây ra một phản ứng nghiêm trọng hoặc gây tử vong cho cơ thể của bạn.
Vì vậy, trước khi thực hiện truyền máu, túi máu được chọn phải trùng với nhóm máu ABO và Rhesus của bạn. Sau đó, để chắc chắn không có ngưng kết. Một mẫu máu nhỏ của bạn được trộn với một mẫu nhỏ của người cho máu. Sau một thời gian ngắn, nhìn dưới kính hiển vi để xem máu được trộn có vón cục hay không. Nếu không có vón cục, túi máu là an toàn để truyền máu cho bạn.
Nhóm máu và thai kỳ
Xét nghiệm nhóm máu luôn được thực hiện ở phụ nữ mang thai. Nếu người mẹ có Rhesus âm và thai nhi có Rhesus dương (được di truyền từ người cha có Rhesus dương). Hệ thống miễn dịch của người mẹ có thể sản xuất kháng thể kháng Rhesus. Những kháng thể này có thể tấn công và tiêu diệt các tế bào máu của em bé. Điều này hiếm khi gây vấn đề trong lần mang thai đầu tiên. Tuy nhiên, nếu không điều trị, điều này có thể gây một vấn đề nghiêm trọng trong lần mang thai sau. Khi hệ thống miễn dịch của người mẹ đã ‘nhạy cảm’ sau lần mang thai đầu tiên.
Phongkhammedic.com, niptdanang.com, xetnghiemdanang.com
